Komunikaty

Naczelny Sąd Administracyjny potwierdził zatem, że ustanowienie prawa do gruntu nieruchomości warszawskich odebranych w przeszłości ich właścicielom na podstawie tzw. „dekretu Bieruta”, może być dokonywane w postępowaniu administracyjnym tylko na rzecz byłych właścicieli tych gruntów i ich spadkobierców, jako konsekwencja konstytucyjnej ochrony własności i prawa dziedziczenia. Prawo takie nie może być natomiast ustanowione w drodze decyzji na rzecz osób, które nie utraciły żadnych praw na podstawie powołanego dekretu, a zawarły jedynie umowę nabycia „praw i roszczeń” od byłych właścicieli lub ich spadkobierców. Wynika to z charakteru prawnego przepisów dekretu, jako prawa publicznego, którym to odebrano w przeszłości własność gruntów na terenie Miasta Stołecznego Warszawy z mocy samego prawa i zarazem z celu tego dekretu - zrekompensowania straty tylko tym osobom, które zostały pozbawione własności.

Naczelny Sąd Administracyjny przypomniał przy tym ukształtowaną i przyjętą w orzecznictwie sądowym już od kilkudziesięciu lat zasadę prawa administracyjnego, że uzyskanie praw w postępowaniu administracyjnym, do którego należy również postępowanie o ustanowienie prawa do gruntu warszawskiego na podstawie „dekretu warszawskiego”, może nastąpić tylko na rzecz osób mających w takim postępowaniu interes prawny wynikający z przepisów prawa materialnego. Naczelny Sąd Administracyjny potwierdził w związku z tym, że sama umowa nabycia „praw i roszczeń” nie tworzy interesu prawnego, skoro nie ma żadnego przepisu obowiązującego prawa, według którego nabywcy mogliby zostać uznani za uprawnionych do ubiegania się o prawo do gruntu warszawskiego. Czynności z zakresu prawa cywilnego mogą bowiem stanowić źródło interesu prawnego w prawie administracyjnym tylko wtedy, gdy przepis prawa materialnego wyraźnie taki skutek tym czynnościom przypisuje.

Majątkowy charakter wierzytelności dekretowej określonej w art. 7 ust. 1 i 2 dekretu warszawskiego nie jest kwestionowany. Wierzytelność ta, w powołanym art. 7 ust. 1 i 2, doznaje jednak podmiotowego ograniczenia w postępowaniu administracyjnym służącym wydaniu decyzji o przyznaniu prawa do gruntu nieruchomości warszawskiej tylko byłemu właścicielowi, jako dotkniętemu skutkami dekretu warszawskiego.

Dotychczasowa praktyka niekwestionowania uznania za uprawnionych do uzyskania w procedurze administracyjnej prawa do gruntu warszawskiego nabywców tych uprawnień w drodze umowy nie zwalnia jednak Sądu z obowiązku wnikliwego rozważenia istnienia podstaw prawnych kontynuowania takiej praktyki orzeczniczej zwłaszcza w kontekście nie tylko zaistniałych w ostatnich dekadach negatywnych zachowań, ale także w kontekście celu dekretu warszawskiego i współczesnych realiów konstytucyjnych chroniących przede wszystkim tych, którzy doznali w przeszłości uszczerbku majątkowego wskutek wejścia w życie dekretu warszawskiego, tj. byłych właścicieli i ich spadkobierców.

Uwzględniając postulat Rzecznika Praw Obywatelskich, zawarty we wniosku o podjęcie uchwały, rzetelnego i wnikliwego rozważenia wszystkich istotnych aspektów kształtujących podmiotową sferę uprawnienia do uzyskania w drodze decyzji prawa do gruntu warszawskiego, Naczelny Sąd Administracyjny doszedł do przekonania, że w postępowaniu o wydanie decyzji na podstawie art. 7 ust. 1 i 2 dekretu warszawskiego umowa nabycia wierzytelności  dekretowej nie stanowi normatywnego źródła interesu prawnego w byciu stroną uprawnioną do uzyskania prawa do gruntu warszawskiego w postępowaniu administracyjnym. Umowa ta kształtuje bowiem stosunki prawne pomiędzy jej stronami poza postępowaniem administracyjnym, a w szczególności po zakończeniu postępowania prowadzonego na podstawie art. 7 ust. 1 i 2 dekretu warszawskiego, wydaniem stosownej decyzji.

Współczesne wydawanie decyzji o przyznaniu praw dekretowych musi uwzględniać konstytucyjną ochronę własności i prawa dziedziczenia, na co zwrócił również uwagę Rzecznik Praw Obywatelskich, która to ochrona została przypisana w Konstytucji właścicielom i ich spadkobiercom. Prawa byłych właścicieli i ich spadkobierców w sferze przyznania praw dekretowych nie doznają zatem żadnego uszczerbku. To właśnie umowa mająca na celu przeniesienie uprawnień dekretowych, a więc uprawnień do uzyskania prawa do gruntu nieruchomości warszawskiej na podstawie art. 7 ust. 1 i 2 dekretu w procedurze administracyjnej w zamian za odebrane w przeszłości prawo własności, powoduje oderwanie konstytucyjnego obowiązku odszkodowawczego dla byłych właścicieli i ich spadkobierców (określonego w art. 21 Konstytucji) od zdarzenia prawnego, jakim było pozbawienie tych osób prawa własności mocą tego dekretu, i przyznanie praw dekretowych osobom, które nie doznały żadnego uszczerbku majątkowego z mocy dekretu.