Komunikaty

Naczelny Sąd Administracyjny na rozprawie w dniu 9 stycznia 2020 r., dotyczącej sprawy o udostępnienie informacji publicznej (sygn. akt I OSK 1917/18), dopuścił do udziału w charakterze uczestnika na prawach strony Fundację, która we wniosku o dopuszczenie do udziału zgłosiła jednocześnie wniosek o wyłączenie sędziego NSA Mirosława Wincenciaka od udziału w sprawie. We wniosku o wyłączenie wskazano wyłącznie na okoliczność, że wskazany sędzia został powołany na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, której skład zdaniem wnioskodawcy, nie spełniał kryteriów wynikających z art. 187 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Sędzia Mirosław Wincenciak w złożonym w sprawie oświadczeniu, powołując się na swój dorobek naukowy i zawodowy, a także wysoką ocenę w postępowaniu konkursowym przed Naczelnym Sądem Administracyjnym – uznał za krzywdzące sugestie Fundacji, że został powołany na stanowisko sędziego NSA na wniosek KRS podjęty z innych powodów niż właściwe dla rzetelnej procedury zmierzającej do obsadzenia stanowiska sędziego. Podniósł także, że postępowanie konkursowe przed Naczelnym Sądem Administracyjnym zostało przeprowadzone przed powołaniem Krajowej Rady Sądownictwa w składzie określonym w ustawie z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 3), która przedstawiła Prezydentowi jego kandydaturę z wnioskiem o powołanie na stanowisko sędziego NSA.

Postanowieniem z dnia 27 stycznia 2020 r. Naczelny Sąd Administracyjny oddalił wniosek o wyłączenie sędziego.

W uzasadnieniu postanowienia NSA wskazał, że ratio legis przepisów o wyłączeniu sędziego jest oczywiste i sprowadza się do eliminowania wszelkich przyczyn, mogących skutkować wątpliwościami co do bezstronności i obiektywizmu sędziego w rozpoznawaniu sprawy. Podkreślił, że w postępowaniu o wyłączenie sędziego należy dokonać oceny, czy w konkretnej sprawie dany sędzia będzie mógł swobodnie i niezależnie od okoliczności osobistych a także zewnętrznych rozpoznać sprawę i wydać orzeczenie. Z natury przesłanek wyłączenia sędziego o tzw. względnym charakterze (art. 19 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi) wynika konieczność oceny konkretnej sytuacji in casu, a wszelki automatyzm postępowania przeczyłby celom, dla których ten typ przesłanek został wprowadzony do procedur wyłączenia sędziego.

Jednocześnie NSA powołując się na wyrok TSUE z 19 listopada 2019 r. i stanowiący jego konsekwencję wyrok Sądu Najwyższego z 5 grudnia 2019 r., sygn. akt III PO 7/18 zwrócił uwagę, że zostały one wydane w ramach sprawy wymagającej oceny zgodności z prawem UE przepisów dotyczących Izby Dyscyplinarnej. Istotne jest przy tym wskazanie, że dopiero łączna ocena wątpliwości związanych z powołaniem KRS i Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego miała – zdaniem TSUE – pozwolić sądowi krajowemu na dokonanie oceny niezależności Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego. Tym bardziej, z wyroku TSUE nie wynika również możliwość automatycznego zakwestionowania każdej nominacji na urząd sędziego lub asesora do innego sądu niż Izba Dyscyplinarna Sądu Najwyższego.

Odnosząc się do uchwały z dnia 23 stycznia 2020 r., sygn. akt BSA I-4110-1/20 składu połączonych Izb: Cywilnej, Karnej oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego NSA zaznaczył, że ma ona zastosowanie wyłącznie do sędziów Sądu Najwyższego, sądów powszechnych i wojskowych. Treść tej uchwały nie odnosi się wprost do sędziów NSA i sędziów sądów administracyjnych. Podkreślenia w tym miejscu wymaga, że sądownictwo administracyjne i Naczelny Sąd Administracyjny cechują się odrębnością od Sądu Najwyższego i sądownictwa powszechnego. Jednocześnie NSA zwrócił uwagę, że w tej uchwale Sądu Najwyższego, w odniesieniu do sędziów sądów powszechnych i wojskowych, nie przyjęto zasady automatycznego uznania nienależytej obsady sądu w rozumieniu art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. albo sprzeczności składu sądu z przepisami prawa w rozumieniu art. 379 pkt 4 k.p.c. Sąd Najwyższy wyraźnie (pkt 2 uchwały) połączył przesłanki nienależytej obsady albo sprzeczności składu sądu z przepisami prawa z potrzebą oceny konkretnych okoliczności procesu powoływania sędziego, które prowadziłyby do naruszenia standardu niezawisłości i bezstronności w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 47 KPP oraz art. 6 ust. 1 EKPC.

NSA zaznaczył ponadto, że w sytuacji, gdy Prezydent nie znalazł podstaw do odmowy powołania na stanowisko sędziego, to Naczelny Sąd Administracyjny w postępowaniu o wyłączenie sędziego nie może dokonywać oceny prawidłowości powołania tego sędziego. Instytucja wyłączenia sędziego nie służy kontroli działań Prezydenta podejmowanych w ramach jego konstytucyjnych kompetencji określonych w art. 179 i art. 144 ust. 2 i ust. 3 pkt 17 Konstytucji.

W konkluzji NSA stwierdził, że złożony wniosek o wyłączenie sędziego NSA Mirosława Wincenciaka od orzekania w rozpoznawanej sprawie nie wynika z okoliczności związanych z indywidualną oceną zachowania sędziego lub jego związku ze stronami postępowania. Fundacja wywiodła swój wniosek wyłącznie na ocenie wadliwości powołania Krajowej Rady Sądownictwa, co nie stanowi wystarczającej podstawy do uwzględnienia zgłoszonego wniosku.

W dniu 5 lutego 2020 r. Naczelny Sąd Administracyjny wydał kolejne postanowienia odmawiające wyłączenia sędziego powołanego na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa w obecnym składzie (I OSK 1394/18, I OSK 1918/18, I OSK 1969/18, I OSK 1988/18, I OSK 2055/18, I OSK 2142/18),  stwierdzając m.in., że oceniając ewentualne wątpliwości co do bezstronności sędziego, należy każdorazowo dokonywać oceny tego, czy wskazanie takiego kandydata Prezydentowi RP przez KRS w obecnym składzie nie spowodowało wystąpienia pewnej kategorii powiązań (osobistych, ekonomicznych, służbowych lub innych), mających wpływ na orzekanie przez takiego sędziego w postępowaniu sądowym, a pośrednio na jego niezawisłość, niezależność i bezstronność.